کد مطلب:7388 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

چرا ظهر شرعي در بعضي فصول ساعت 12 و گاهي پانزده دقيقه بالاتر و يا چند دقيقه كمتر از ساعت 12 است ؟

مي دانيم كه زمين بر مداري بيضي شكل به دور آفتاب مي گردد . در يك سال شمسي آفتاب در يكي از دو كانون اين بيضي قرار مي گيرد ؛ بنابراين فاصله زمين از آفتاب هميشه به يك اندازه نيست . نقطه اي را كه زمين در آن در نهايت دوري از آفتاب است ، « اوج » و نقطه اي را كه نهايت نزديكي به آفتاب را دارد « حضيض » مي نامند . پس به موجب قانون جاذبه عمومي سرعت زمين وقتي از اوج به سمت حضيض مي رود ، رفته رفته افزايش مي يابد و هنگامي كه از حضيض به طرف اوج مي رود ، سرعتش كاهش مي يابد .
بنابراين حركت زمين به دور آفتاب يكنواخت نيست ؛ برعكس ، حركت عقربه هاي ساعت ( يك دستگاه وقت شناسي ) يكنواخت است ؛ پس اين دو حركت هرگز نمي توانند با هم يكسان باشند به همين دليل است كه در ظهر حقيقي ( يعني هنگامي كه مركز قرص آفتاب به نصف النّهار مكان مي رسد ) ساعت يا چند دقيقه به 12 و يا چند دقيقه از آن گذشته است . اين ساعات را ساعات وسطي مي گويند .
نهايت اختلاف ساعت وسطي با ساعت حقيقي ، در ظهر 22 بهمن است ؛ به عبارت روشن تر ظهر حقيقي در 22 بهمن ، 14 دقيقه و 30 ثانيه بعد از ساعت 12 است بالعكس ظهر حقيقي 12 آبان 16 دقيقه و 24 ثانيه قبل از ساعت 12 است و اين همان است كه در رساله هاي عمليه با تقريب جزئي 15 دقيقه بعد يا قبل از ساعت 12 آمده است .
در تمام ايّام سال بين ساعت حقيقي و ساعت وسطي اين اختلاف هست ، اما كمتر از آنچه به آن اشاره شد ؛ به همين دليل در تقويم هاي بزرگ پانزده برگي ، ستوني به نام « ساعات وسطي » هست كه اختلاف هر روز را در آن مي نگارند .
بديهي است كه همين اختلاف براي طلوع آفتاب و غروب آن نيز بايد منظور شود ، ولي در چهار روز از سال اختلاف به صفر مي رسد .
توضيح ديگر اينكه فرض كنيد دوربيني را در سطح نصف النّهار مكاني قرار داده و ساعت دقيقي نيز همراه داشته باشيم ، در اين صورت ظهر حقيقي وقتي است كه مركز آفتاب بر مركز اين دور نصف النهاري واقع شود . در اين حالت ساعت يا چند دقيقه به ساعت 12 است و يا چند دقيقه از آن گذشته است ، به جز چهار روزي كه استثنا كرديم ؛ يعني در هر يك از اين چهار روز وقتي عقربه هاي ساعت روي 12 منطبق شدند ، مركز آفتاب نيز در مركز عدسي دوربين نصف النّهاري قرار مي گيرد .